Ergenlik, cinsel olgunluğun tamamlandığı ve üreme fonksiyonunun kazanıldığı, erişkinliğe geçiş dönemidir.  Ergenlik yaşı normalde kız çocuklarında 8-13, erkek çocuklarında ise 9-14 yaş arasıdır. Çevresel, yapısal ve kalıtsal etkenlere bağlı olarak her çocukta farklı şekilde seyredebilir.  Normalde ergenliğin ilk belirtisi kızlarda meme dokusunun büyümesi, erkeklerde ise ilk belirti testislerin büyümesidir Bunu takiben genital bölge ve koltuk altı tüylenmesi görülür. Eğer ergenliğe ait belirtiler kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce görülüyorsa çocuk erken ergenliğe girmiş olabilir. 

Erken ergenliğe giren çocukların erişkin boyları kısa kalır. Kendi yaşıtlarından daha gelişkin görünmek de psikososyal sorunlara yol açar. Kızların normalden erken yaşta adet kanamasıyla baş etmeleri zor olabilir. Dünyada ve ülkemizde de son yıllarda erken ergenlik olguları giderek artmaktadır. Bunun en önemli nedeni maruz aklınan endokrin bozucu kimyasallardır.Endokrin sistemin işlevini değiştirerek, doğadaki tüm canlılarda hormonal dengeyi bozan, sağlıklı bir organizmada istenmeyen etkilere yol açan doğal ya da yapay maddelere endokrin bozucu kimyasallar denir. Paketli gıdalar , kıyafetler ,oyuncaklar, temizlik maddeleri, ev aletleri, makyaj malzemeleri  vb.hayatın her alanında kullandığımız ürünlerde  bu maddeler bulunmaktadır. Endokrin bozucu kimyasallardan tümüyle kaçınmak mümkün değildir. Endokrin bozucular çocuklarda  erken ergenlik dışında;davranış bozukluklarına (otizim,dikkat eksikliği gibi) ve bağışıklık sistemi zayıflamasına da neden olabilirler. 

 Ortamdaki Endokrin Bozucularınlardan korunmak için  neler yapabiliriz? 

• Alev almayı geciktirici kimyasallar; elektronik cihazlar, ev içi elektrikli aletlerden salgılanarak ev tozunda birikirler. Bu nedenle HEPA filtreli elektrik süpürgesi ve nemli bezlerle tozlu ortam sık sık temizlenmelidir. 

• Parfümlü kişisel bakım ve ev içi temizlik ürünleri kullanılmamalı, doğal ürünler kullanılmalıdır. 

• Evler sürekli havalandırılmalı ve güzel koku isteniyorsa kimyasal kokular değil , doğal çiçekler yeşil bitkiler gibi doğal ürünler kullanılmalıdır 

• Plastik diş kaşıyıcılardan, oyuncaklardan kaçınılmalı. Oyuncaklarda doğal, cilasız ve boyasız olan tahta ürünler tercih edilmeli. Bebeklerin fitalat içermeyen oyuncaklarla oynaması sağlanmalı 

• İş yerleri ve okullardaki ilaçlamalar tatil zamanlarında ve organik, çevreye zarar vermeyen ilaçlarla yapılmalı 

• Ortamda tütsü ve mum kullanımı sınırlandırılmalı, sigara içilmemeli 

• Su geçirmez, leke tutmaz kumaşlar gibi kimyasal işlemlerden geçirilmiş giysiler kullanılmamalıdır. 

• Kaynağı/içeriği bilinmeyen bitkisel karışımlar tıp doktorlarına danışılmadan tüketilmemeli, 

• Yapışmaz teflon tavaları kullanmaktan vazgeçmeli, kullanılıyorsa çizildiğinde hemen atılmalı 

• Gıdaları paketlemekte, üretici firma talimatlarına uygun olarak kağıt ürünler tercih edilmeli. 

• Mikro-dalga fırınlarda gıdalar cam kaplar içinde ısıtılmalı. Isıya dayanıklı olduğu söylenen plastikler bile kullanılmamalı. 

• Yanmış, tütsülenmiş gıda tüketimi en aza indirilmeli, gıdaların yanmış kısımları yenilmemeli 

• Ev içi kullanımında DEHP içeren yumuşak PVC kullanımı sınırlanmalı (banyo perdeleri vb.) 

• Sert plastik kaplar: Altında PC işareti olan ve geri dönüşüm numarası  3(polivinil klorid) ve 7(diğer) yazan plastik kaplar kullanılmamalı. 1,2,4, 5(poliproplen: en zararsızı)kullanılabilir. 

• Polikarbonat plastikler bulaşık makinalarında yıkanmamalı 

• Yapışmaz tava ve tencereler yerine paslanmaz çelik, seramik ve cam eşyalar tercih edilmeli. 

• Etler, ızgara ya da tavada kızartılmamalı. Yağsız, haşlanmış ya da fırında pişirilmiş olarak tüketmeli 

• Katkı maddelerinin limitlerini doğru belirleyen ve üreticiden tüketiciye kadar etkin kontrolü yapılan gıdalar yenmeli 

• Sular cam şişe ya da çelik şişelerde saklanmalı, plastik kaplar kullanılmamalı.  

• Biberon ve oyuncaklar’’ BPA içermez’’ etiketi taşımalı. 

• Mutfakta kullanılan bütün araç gereçler mümkün olduğu kadar cam, çelik, bambu, tahta gibi materyallerden oluşmalı 

• Bulaşık makinalarında fosfat içermeyen parfümsüz deterjan kullanılmalı. Parlatıcı yerine beyaz sirke kullanılabilir. İyice durulanmalı. 

• El, vücut ve ev temizliğinde anti-bakteriyel ürünlerden kaçınılmalı ve çevreye zarar vermeyen ürünler kullanılmalı. Sabun, limon ve sirke gibi maddelerle de evde temizlik ürünleri üretilebilir. 

• Lokal ve organik gıdalar yenmeli. Zararlı bitkiler ve tarım zararlıları için kullanılan maddelerden mümkün olduğunca uzak durulmalı. 

• İşlenmiş ve raf ömrü uzun gıdalardan kaçınmalı 

• Gıdalar dolaplara yerleştirilmeden önce üzerlerindeki plastik film içeren ambalajlardan çıkarılmalı, cam, porselen,seramik ya da paslanmaz çelik kaplara aktarılmalı. 

• Plastik su şişelerinden, saklama kaplarından, plastik ambalajlardan, mümkün olduğunca uzak durulmalı 

• Şeker içeren, plastik kaplarda saklanan, boya ve aroma içeren içecekler tüketilmemeli 

• Kurşun içeren derin deniz balıkları ve antibiyotik içeren çiftlik balıkları fazla tüketilmemeli, tavuk ve balıkların derisi mümkün olduğu kadar tüketilmemeli 

• Yapışmaz olarak tanımlanan mutfak malzemeleri ısıtıldıkları zaman perfloraoktanik asit (PFOA) salgılarlar. Bunların yerine seramik, paslanmaz çelik, bakır ve demir içerikli metaller tercih edilmeli 

• Daha az konserve gıda tüketilmeli 

• Küçük balık tüketimi tercih edilmeli 

• Hormon ve antibiyotik içermeyen etler yenmeli 

• Sebze ve meyveler iyice yıkanmalı, mümkünse kabukları soyulmalı 
• Sinek ve sivrisinek kovucu olarak doğal uçucu yağlar (lavanta, ökaliptus, limon, nane gibi) tercih edilmeli 

Uzman Doktor Melek İpek Kır – Çocuk Doktoru

Telefon: 0531 839 73 93

[email protected] / @drmelekipekkir

Adres: Göktürk Merkez Mah. Bora Sk. Mesa Stüdyo Plaza Kat:1 No:6 Göktürk – İst.