Bilindiği üzere eşlerin boşanması sonucunda ortak çocuğun velayetinin hangi tarafa verileceği genel anlamda boşanma davasında uzlaşılması en zor olan konulardan biridir. Boşanma kararı ile birlikte ortak çocuğun velayetinin hangi tarafa verileceği ve diğer tarafın çocukla kuracağı şahsi ilişki düzenlenir. Peki, bu verilen bu karardan sonraki süreçte velayet değişikliği yapılabilir mi? Yapılabilirse hangi durum ve koşullarda velayet değişikliği yapılabilir?
Velayetin değiştirilmesi davası, velayet hakkı kendisinde olmayan tarafın; velayet hakkını edinmiş eşe, çocukla yeterince ilgilenilmediği iddiasıyla açtığı bir dava türüdür. Bu dava türünün amacı; çocuğun yüksek menfaatini korumak ve eğitim, bakım ve psikolojik anlamda daha iyi şartlara sahip olmasını sağlamaktır.
Çok tartışılan bir diğer konu ise velayetin değiştirilmesi ve velayetin kaldırılması kavramlarının birbirine karıştırılmasıdır. Velayetin kaldırılması; hem anne hem de babanın çocuğa karşı sorumluluklarını ciddi derecede aksatması sonucunda hakim tarafından çocuğun menfaati gözetilerek vasi atamasıdır. Velayetin değiştirilmesi ise mahkeme kararı ile velayet hakkına sahip olan eşe karşı diğer eşin açtığı bir davadır.
Velayetin değiştirilmesi davası koşullarda açılabilir?
Öncelikle bir çocuğun velayetinin değiştirilmesi için dava açılması o çocuğun üstün menfaatine hizmet edecek nitelikte olmalıdır
Türk Medeni Kanun’unda velayet değişikliğini gerektirebilecek nedenlerin bazıları sayılmıştır.
TMK 183.Maddeye göre: “Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, re'sen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.”
Bu sebepler dışında; velayet hakkını kötüye kullanılması, çocuğun velayet hakkına sahip olmayan tarafla kuracağı kişisel ilişkinin engellenmesi de velayet değişikliği sebeplerindendir.
Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre; çocuğun, velayet hakkına sahip olmayan eş ile kuracağı şahsi ilişkiye olumsuz etkisi bulunan velayet hakkı sahibine karşı velayetin değiştirilmesi davası açılabilmektedir.
Öte yandan velayet hakkı sahibi tarafın ve çocuğun durumunda esaslı bir değişikliğin olması gerekmektedir. Örneğin velayet hakkı sahibi tarafın yeniden evlenmesi sonucunda çocuğun yeni kurulan bu evlilik birliğine alışamaması, söz konusu evlilik birliği içerisinde mutsuz olması ya da çocuğun psikolojisinin herhangi bir sebeple sürekli olarak olumsuz etkilenmesi velayet değişikliği davası için yeterlidir. Özetle; çocuğun fiziksel, ruhsal ve sosyal gelişimi velayet değişikliğini gerektirecek şekilde olmalıdır.
Velayetin değiştirilmesi davasını sadece velayet hakkın sahip olmayan taraf değil, velayet hakkına sahip olan taraf da açabilmektedir. Velayetin değişikliğini isteyen taraf, velayet değişikliği gerektiren iddiasını mutlaka somut ve güçlü deliller ile ispatlamalıdır.
Bir diğer konu ise velayetin değiştirilmesi davası ne zaman açılabilecektir? Velayetin değiştirilmesi davası için herhangi bir süre öngörülmemiştir. Söz konusu dava çocuğun menfaatine hizmet etmesi koşuluyla her zaman için açılabilir.