Bir otomobil büyüklüğündeki Perseverance gezgini, yani Mars'taki tekerlekli laboratuvarımız iki hafta önce gezegenin yüzeyinde ilginç bir keşif yaptı. Bilim insanlarını heyecanlandıran keşif, zebra derisine benzer deseni olan bir kayaydı. Bu kaya, ABD'deki Büyük Kanyon'da yer alan "Freya Kalesi" ile özdeşleştirildi ve ismini de almış oldu.
Kaya, altındaki yüzeyden farklı olduğu için, bilim insanları gezegenin tarihinde bir yerde bu kayanın yuvarlanıp şimdi bulunduğu noktaya geldiğini düşünüyor.
Purdue Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olan Athanasios Klidaras, NASA için yazdığı yazıda şöyle diyor: "Bu olasılık hepimizi heyecanlandırdı. Yukarı çıkmayı sürdürdükçe, Perseverance bu yeni kaya tipinin ortaya çıkış noktası ile karşılaşacaktır. Böylece daha detaylı ölçümlere ulaşabileceğiz."
Bu son keşif, Perseverance ve ikizi Curiosity'nin çok üretken geçirdiği yaz mevsiminin devamında geldi. İkilinin keşfettiği kayalar, Mars'ın jeolojik olarak düşünülenden çok daha kapsamlı bir gezegen olduğunu gösterdi.
Yedi haftalık süre içerisinde Perseverance ve Curiosity saf sülfür, gezegenin orijinal kabuğundan olabilecek anortozit kaya buldu ve antik Mars yaşamına dair en iddialı işaretlere sahip kayayı keşfetti. Ancak bunun doğrulanması için bir örneğin Dünya'ya gönderilmesi gerekiyor.
Yaklaşık bir aydır, Perseverance Jezero Kraterinin dik yamaçlarını tırmanıyor. Bilim insanları geçmişte bu bölgede geniş bir su topluluğuna karışan nehir olduğunu düşünüyor. Gezgin, havza tabanından yaklaşık 300 metre yükseklikteki kraterin kenarına ulaşmaya çalışıyor, hedefi ise daha farklı türde kayalar bulmak. Yolculuk yavaş ilerliyordu ancak gezgin artık daha düz bir toprak parçasına geldiği için ilerlemesi hızlandı.
Sıra dışı Freya Kalesi 13 Eylül'de bilim insanlarının gözüne takılınca, gezgin uzaklaşmadan kayanın daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çektiler. Yakından çekimler, kayanın alışılmadık bir dokusu olduğunu gösteriyor. Mars'ta daha önce gördüğümüz her şeyden farklı.
Ekip şimdilik kayanın kimyasal bileşimini bilmiyor olsa da, bilim insanları bu zebra çizgilerinin magmatik veya metamorfik süreçlerin sonucu olabileceğini düşünüyor.
Magmatik kayalar, gezegenin içerisindeki magma kristalleşip, katılaştığında oluşuyor. Metamorfik kayalar ise başka bir şey olarak başlayıp, yüksek ısı ve basınca maruz kalarak, orijinal durumlarından önemli şekilde değişen kayalar.
"Freya Kalesi'nde bulunan açık ve koyu renkli minerallerin keskin doğrusal desenleri bu kayayı benzersiz yapıyor" diyor Perseverance görevinin yardımcı proje bilimcisi Katie Stack Morgan. Mantık yürüten araştırmacılar, bu kayacın magmatik olduğu ve daha açık renkli mineraller olan feldispat ile daha koyu renkli mineraller olan piroksen ya da amfibolden oluştuğu yönünde düşünüyor.
Stack Morgan, Mashable'ın konuyla ilgili sorusuna elektronik posta ile verdiği yanıtında şöyle diyor: "Bu blok yüzeyde herhangi bir bağlam olmaksızın tek başına durduğundan, nereden geldiği ya da kratere nasıl ulaştığını bilmiyoruz. Perseverance kraterin kenarında yapacağı keşifte bloğun kaynağını bulabilir."
Bilim insanlarının, gezginin kraterin kenarını keşfetmesini istemesinin ana sebebi, buranın antik Mars ana kaya kalıntıları ile dolu olma potansiyeli. Jezero Krateri, milyarlarca yıl önce ciddi boyutlarda bir şeyin Mars'a çarpması ile oluştu. Çarpışma derinlerdeki materyalleri yüzeye püskürtmüş olabilir.
NASA, daha önce yaptığı açıklamada şöyle demişti: "Krater kenarları, antik Mars tarihinin koruyucuları gibi. Bu çarpışma materyallerinin stratigrafisini sergiliyorlar. Dahası, çarpışmanın yarattığı aşırı sıcaklık, sıvıların çatlaklardan dolaşmasını sağlamış olabilir, tıpkı hidrotermal menfezler gibi. Bu da erken yaşanabilirlik ile sonuçlanabilir ve açığa çıkmış kenar kayalarında korunmuş olabilir."
Keşfedilen bu son kayalar, NASA'nın "Mars Örneği Geri Getirme" görevinin önemini ve kurumun bu görevde karşılaştığı problemlerin çözümüne dair baskıyı artırıyor. Pahalı ve teknolojik olarak karmaşık plan, Perseverance tarafından toplanan kaya, toz ve havanın Dünya'ya getirilmesini içeriyor.
Bir inceleme, bu işin 11 milyar dolardan fazla tutacağını ve başarmanın yirmi yıl kadar süreceğini ortaya koyunca, görev belirsiz kaldı. NASA, o zamandan bu yana, harcama ve geliştirme konusunda nasıl mücadele edileceği konusunda havacılık endüstrisinden daha geniş kapsamlı görüş alıyor. Mashable daha önce yedi şirketin farklı fikirler sunduğunu haberleştirmişti. Bunlardan biri de Artemis ay iniş modüllerini tekrar değerlendirip, onları yolculuğun son aşamasında kullanmaktı.
NASA şimdilik nasıl ilerleyeceğine dair bir bilgi açıklamadı.