KRİPTO PARALAR VERGİLENDİRİLEBİLİR Mİ?
Türkiye’de vergi sistemine baktığımızda gelir kaynağı sayılan ve kazanç elde edilen her şey vergi kapsamına alınmaktadır. Türkiye’ de kripto paralardan vergi alınabilmesi için öncelikle kripto paraların hukuken tanınması gerekmektedir. Zaman zaman kripto paraların vergiye tabii tutulacağı haberleri yayılmakta, son zamanlarda bu konuyla ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Sermaye Piyasa Kurulu’nun çalışmalarının olduğu ve son aşamaya gelindiği ifade edilmektedir. Ancak kripto paralar Türkiye’de şuan için resmi kurumlarca kabul edilen, hukuk düzeni içinde korunan ya da vergisi alınan bir varlık değildir. Kripto paraların vergilendirilmesi hususu tamamıyla kripto paraların nitelendirilmesine bağlı olacaktır. Tüm dünyada kripto paralarla ilgili bugüne kadar vergilendirmede oturmuş bir sistemin olmadığını, bu konuya ilişkin çeşitli tanımlama ve uygulamaları görebiliyoruz.
El Salvador 7 Eylül 2021'de Bitcoin’ i resmi para olarak kabul etmiş ve Bitcoin madenciliği yapanlardan dahi gelir vergisi alınmayacağını ifade etmiştir. Birleşik Krallık’ ta bireylerden sermaye kazanç vergisi, şirketlerden ise kurumlar vergisi alınmaktadır. ABD, Arjantin, İspanya ve Danimarka gelir vergisi alırken, İsrail varlık vergisi almaktadır. Almanya’ da ise 600 Euro’dan yüksek değerler için kazanç vergisi uygulanmaktadır. Güney Kore’ de, elde edilen kazançtan 1 Ocak 2022 tarihinden sonra %20 kazanç vergisi alınacağı kararlaştırılmıştır. Ancak Türkiye, Portekiz, Singapur ve diğer bir çok ülkede kripto paralarla ilgili tanımlama ve vergi söz konusu değildir.
Ülkemizde kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte;
-Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, 06.05.2021 tarihinde konuk olduğu bir programda; bu varlıklar üzerinde çalışmalara başlandığını ve kripto para platformlarının vergilendirileceğini söylemiştir. Kripto para platformlarının bilgileri MASAK ile paylaşacağını ve tüketiciyi korumak zorunda olduklarını ifade etmiş, ayrıca kripto paralara ilişkin ''Bu yasaklansın gibi bir yaklaşımımız kesinlikle yok.'' ifadelerini kullanmıştır.
-16 Nisan 2021 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanan yönetmelikte; kripto paralara ''Kripto Varlık'' denilmiş ve ödeme aracı olarak kullanılmayacağı belirtilmiştir:
“Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.
(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.
(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.
Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kriptovarlıkların kullanılmaması
MADDE 4 – (1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.
(2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.”
Görüldüğü üzere; kripto paraların ülkemiz için önemli bir gelir potansiyeli olması sebebiyle vergilendirilmesine yönelik çalışmalar da hızlandırılmıştır. Ülkemizde vergi mevzuatına ilişkin düzenlemelere gidilirken öncelikle, kripto paraların ne olarak nitelendirileceğinin tespit edilmesi önem arz edecek olup, kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar ancak nitelendirilmesinin akabinde belirlenebilecektir. Türkiye’de hukuken tanınmayan ve korunmayan kripto paraların aşağıda belirttiğimiz şekilde emtia (mal), menkul kıymet ya da para olarak değerlendirilebileceği savları vardır.
Kripto Paraların Emtia Sayılıp Sayılamayacağı
Kripto paraların emtia sayılabilmesi için, kanundaki emtia tanımına uygun olması gerekir. Emtia, alım-satıma konu edilen mal olarak kabul edilir. Fakat kripto paralara baktığımızda ödeme aracı, değişim aracı ya da yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle kripto paraların emtia olarak kabul edilmeyeceği görüşü hakimdir.
Kripto varlıkların emtia olarak kabulü halinde, ticari kazanç ve arızi kazanç kabul edilip ona göre vergi alınması gerekmektedir. Devamlılık içerisinde alım, satım ve ticari amaçla kullanılıyorsa ticari kazanç kabul edilecektir. Fakat süreklilik arz etmeyen kazançlar da arızi kazanç olarak kabul edilir. Türkiye'de 2021 yılı için 43.000 TL’ yi aşan miktarlar gelir vergisine tabi tutulacaktır. Ayrıca kripto paralar emtia olarak kabul edilirse, Katma Değer Vergisi Kanunu açısından KDV gündeme gelecektir.
Kripto Paraların Elektronik Para Olarak Kabul Edilebilirliği
6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’ da elektronik para; "Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanun'da tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” olarak tanımlanmıştır.
Kripto paralar yetkilendirilmiş bir kuruluş tarafından ihraç edilmediğinden, elektronik para tanımı statüsüne uygun değildir. Ayrıca Bankacılık Düzenleme ve Denetim Kurulu’ nun, 2013 Kasım ayında yaptığı Bitcoin ile ilgili basın açıklamasında; “Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir." ifadelerine yer verilmiştir.
Kripto paralar; hesap birimi, değişim aracı olma ve değer saklama olarak yani ''para'' olarak kabul edilirse vergilendirilmeye tabii tutulmayacaktır. Kripto paraların mevzuat kapsamında “elektronik para” olarak değerlendirilemeyeceği ve bu nedenle gözetiminin ve denetimin BDDK tarafından yapılamayacağı belirtilmiştir. Haliyle yasal düzenlemesi olmayan kripto paraların, BDDK açıklaması ışığında elektronik para olarak değerlendirilemeyeceği açıktır.
Kripto Paraların Menkul Kıymet Değerlendirmesi
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nda, menkul kıymetler; ‘’Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikaları” olarak tanımlanmıştır. Buna göre, menkul kıymetler "pay benzeri kıymetler" ve "borçlanma aracı" olarak tanıma yapılmıştır. Kripto paraların, ortaklık hakkı ya da borçlanma aracı olmadığından menkul kıymet sayılmayacağı görüşü hakimdir.
Kripto paralar menkul kıymet kabul edilirse, kripto paraların alım-satım işlemleri gelir vergisi kapsamında değerlendirilecektir. Ancak menkul kıymet nitelendirilmesi birçok problemi de beraberinde getirecektir. Zira işlem yapılan kripto para borsalarının hangi ülke hukukuna tabii olacağı ihtilafları ve borsaların kullanıcı bilgilerini paylaşıp paylaşmayacağı sorunsalı gibi problemler gündeme gelecektir. Bu durumlar vergilendirmedeki karışıklıkları beraberinde getirecektir.
Kripto paraların iç içe geçen blok zincir (gizlilik-anonimlik) sebebiyle verginin tespit edilmesi hususunun zorluğu bilinmektedir. Gizlilik esasına dayanan kripto paraların gelirleri ve bu gelirlerin vergilendirilmesi, ya kişilerin beyanına bırakılacak ya da herkesin özel cüzdanları, hesapları kontrol altında tutulacaktır. İkinci seçenek (özel cüzdanlarının ya da hesapların kontrol altında tutulması) çok mümkün olmamakla birlikle, yapılacak düzenlemelerle bu hususların da tartışma konusu olacağı öngörülmektedir. Türkiye’de kripto paralar ile ilgili yaşanan karmaşıklığa son verilmesi için; ''Kripto Paraların Tanınması '' ve ''Vergisel Düzenleme'' nin, dünyadaki gelişmeler de dikkate alınarak ve yatırımcıyı da koruyacak biçimde kanunlaştırılması bizce elzemdir.
Av. Bünyamin İNCE