“Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla istendik yönde nispeten kalıcı izli davranış değiştirme süreci” olarak tanımlanmıştır.
Psikoloji “insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bilim dalı”dır. n Psikoloji üç alanda bireylere fayda sağlamaktadır. n Birinci olarak psikoloji insanın kendini daha iyi tanıması, davranışlarının nedenlerini anlaması fırsatı sunmaktadır. n İkinci olarak diğer bireyleri, hayvanları daha iyi anlamayı ve onlarla empati kurmayı sağlamaktadır. n Üçüncü olarak anne babadan başlayarak çevredeki insanları, çevredeki grupları, toplumu daha iyi anlayarak çevreyle uyum kurmayı sağlamaktadır. Uyum ise psikolojik dengenin temelini oluşturmaktadır.
Eğitim ve Psikoloji
Eğitim öğrencilerin davranışlarını istendik yönde değiştirebilmek için psikolojiyle işbirliği yapmaktadır. Psikoloji biliminin ortaya koyduğu bulgular eğitimin daha da geliştirilmesi için kullanılmaktadır. Bunun yanında eğitim kurumlarında öğrencilerin psikolojik sağlıklarının korunmasında da psikolojiden yararlanılmaktadır. Ders anlatırken öğrenci psikolojisinin bilinmesi öğretmenlere büyük avantajlar sağlamaktadır. Öğretmenlerin kişilerarası iletişim becerilerine sahip olmaları, öğrencilerle, diğer öğretmenlerle ve velilerle iyi iletişim kurabilmelerinde ve karşılaştıkları sorunları kolayca aşmalarında yardımcı olmaktadır. Öğrencilerin derse karşı tutumları, motivasyonları, dikkatlerinin derse çekilmesi, kaygıları dersin işlenmesine etki eden önemli psikolojik faktörlerdir.
Psikolojinin eğitim ile kesiştiği nokta eğitim psikolojisinin konu alanını oluşturmaktadır. Uygulamalı psikolojinin alt dallarından eğitim psikolojisi genel olarak gelişim psikolojisi ve öğrenme psikolojisini kapsamaktadır. Bunun yanı sıra eğitim psikolojisinden özürlü ve üstün zekâlı çocukların eğitimlerinde, sivil savunma birimleri ve ordu için, güvenlik, arama, kurtarma amaçlı, ayrıca sirkler için gösteri amaçlı olarak köpek fil, aslan, papağan ve atların eğitilmesinde de yararlanılmaktadır.
Eğitim Psikolojisi: Gelişim psikolojisi bulgularından yararlanarak öğrencilerde gözlenen özellikleri belirlemeye çalışır. Bireylerin gelişim özelliklerini, öğrenme ilkelerini inceleyerek eğitim- öğretim faaliyetlerinin verimli kılmayı amaçlayan bilim dalıdır. Eğitim Psikolojisinin alt dalları 4 tanedir. Ancak genellikle gelişim psikolojisi ile öğrenme psikolojisi çevresinde çalışılır. Ölçme-değerlendirme ve rehberlik ayrı çalışma konularıdır.
- Gelişim Psikolojisi: Döllenmeden yetişkin birey olmaya kadar ki dönemi kapsar. Eğitim psikolojisinin temelidir. Bireyin gelişimsel özelliklerini ve davranışlarının temellerini belirlemeye çalışır.
- Öğrenme Psikolojisi: “İstendik davranışlar”ın kazanılması öğrenme sayesindedir. Çocuğun eğitilmesi hususunda “öğrenme” nin nasıl gerçekleştiğinin bilinmesi gerekir. Öğrenmenin özelliklerini ve temellerini “öğrenme psikolojisi” inceler.
- Ölçme ve Değerlendirme: Ayrı bir ihtisas alanı olmuştur.Ölçme ve değerlendirme; öğretme ve öğrenmenin etkinliğini belirlemek ve arttırmak amacı ile yapılan, eğitimle ilgili verilerin toplanmasını ve yorumlanmasını içeren çok adımlı ve sistematik bir süreç olarak uygulanmaktadır.
- Rehberlik(Ruh sağlığı): Ayrı bir ihtisas alanı olmuştur. Öğrencilerinin sorunlarını öğrenerek onlara yardımda bulunma çalışmasıdır.
EĞİTİM PSİKOLOJİSİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
1. İç Gözlem: Bireyin içsel süreçlerini içe bakış yöntemiyle kendisine göstermesine iç gözlem denir. Bir insana kızdığımızda “bana bunu nasıl yapar” diye düşünmek iç gözlemdir. Bir hata yaptığında bunun muhasebesini yapmak da iç gözleme örnektir
2. Dış gözlem: Psikolojik olguyu dıştan incelemektir. Güvenilir ölçüm sağlayabilir. Heyecan ya da korku gibi davranışları bir ölçüt eşliğinde değerlendirmek örnek verilebilir. Geselle ve Piaget bu yöntemi kullanır. İkiye ayrılır: a. Sistematik gözlem: Belirli plan ve izlek ışığında yapılır. Bir deney grubundaki davranışları gözlemleyip not vermek sistematik(kurallı) gözleme örnektir. b. Doğal gözlem: Bir program olmadan ya da gözlemden haberdar olunmadan yapılır. Mahkeme salonundaki mahkumu duruşma esnasında habersiz olarak gözlemek sistemsiz(doğal) gözlemdir.
Herhangi bir örneklemin ya da farklı örneklemlerin, bir grubun üzerinde yaptığı etkilerin arasındaki ilişkiler ve bağlantıların denetiminin yapıldığı yöntemdir. Değişken: Kişiye, ortamave zamana göre farklı değer alabilen niteliklerdir. 1. Bağımsız değişken: Neden sonuç ilişkisinde nedeni oluşturan değişkendir. 2. Bağımlı değişken: Bağımsız değişkenin yaptığı etkiye maruz kalandır. Etkilenendir. 3. Kontrol grubu: Araştırma sırasında ele alınmayan, etkilenmeyen gruptur. Kontrol altındadır. Sigaranın sağlığa zararlarını araştıran bir deneyde bağımsız değişken sigaradır. Etki edendir. Sigaranın etki ettiği sigara içen kişiler bağımlı değişkendir. Sigara içen ile içmeyen arasındaki ilişkinin belirlenmesi için sigara verilmeyen grup kontrol grubudur.
Psikolojik olay ve olgulardan elde edilen verilerin sayısal ifadesi, sınıflandırılması ve aralarındaki bağlantıları ilişkilendirme çalışmasına istatistiksel yöntem denir. Tüm araştırmalarda yer alır. Zeka düzeyinin başarıya etkisinin araştırıldığı bir deneyde ilişki çok fazla ise +0,80 +1,00 verilere ulaşılır. Yemek yemekle zayıflama arasındaki korelasyon ise -0,80 ila -1,00 arasında çıkabilir. Bir ilişki olmadığını gösterir. Korelasyon değeri +1.00’e yaklaştıkça ilişki artar. -1,00’e yaklaştıkça da azalır.
Ç. KLİNİK YÖNTEM
Davranışları anlamak ve anlamlandırmayla ilgilenmez. Hatalı ve rahatsızlık veren davranışları iyileştirme yöntemidir. Eğitim psikolojisindense, daha çok klinik psikolojide kullanılır.
Bir sorunun çözülmesi için gerekli olan tüm bilgilerin bir araya getirilerek değerlendirilmesidir. Bir olay incelemesinden elde edilen sonuç ile genellemeler yapılır ve bütün öğrencilere yönelik çözüm yolları bulunur.
Bir sorunla ilgili kişilerin görüşünü toplama yöntemidir. Objektif görüşler alınmayacağı için güvenilir değildir.
Kişilerin davranış ve düşüncelerinin bizzat kendilerinden öğrenilmesidir. Samimi cevap verilebilecek sorular sormak önemlidir. Genellikle yazılı olarak yapılır. Bireyin kendini saklama imkanı olduğundan güvenilir değildir.